×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Jakie ćwiczenia fizyczne pomagają w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów kończyn dolnych?

prof. Irena Zimmermann-Górska, dr Danuta Dytz-Świtek
Medycyna Praktyczna 2013/12

Komentarz do artykułu: Ćwiczenia fizyczne w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów kończyn dolnych – przegląd systematyczny z metaanalizą


Choroba zwyrodnieniowa stawów (ChZS) kończyn dolnych jest obecnie jedną z najczęstszych przyczyn kalectwa – szczególnie wśród osób starszych – na świecie.1,2 Liczba chorych ze zmianami zwyrodnieniowymi narasta w związku ze starzeniem się społeczeństw, a także równolegle do epidemii otyłości. Równocześnie dąży się do udoskonalenia profilaktyki postępu ChZS i leczenia związanych z nią objawów metodami niefarmakologicznymi.3-5 Głównym celem tego postępowania jest zmniejszenie dolegliwości bólowych, poprawa sprawności ruchowej i zwiększenie siły mięśniowej. W ostatnich latach opublikowano szereg przeglądów systematycznych i metaanaliz podsumowujących skuteczność stosowania metod niefarmakologicznych, w tym ćwiczeń fizycznych u chorych na ChZS kończyn dolnych.

W 2013 roku ukazały się zalecenia Europejskiej Ligi do Walki z Chorobami Reumatycznymi (EULAR) dotyczące niefarmakologicznego postępowania w chorobie zwyrodnieniowej stawów biodrowych i stawów kolanowych.4 Podkreślono w nich, że leczenie to musi uwzględniać wiek, płeć, wskaźnik masy ciała chorego, wiele czynników „biopsychospołecznych”, dolegliwości podawane w wywiadzie (ból, ograniczenie ruchomości stawów, zaburzenia propriocepcji), zmiany wykazane badaniem przedmiotowym oraz choroby współistniejące. Zwrócono uwagę, że sposób leczenia należy dostosować do oczekiwań chorego i czynników mających wpływ na jakość życia. W każdym przypadku należy opracować indywidualny plan postępowania, udzielić informacji o chorobie, zalecić odpowiednią aktywność fizyczną – w tym ćwiczenia. Chory powinien się zapoznać z możliwościami wykonywania ćwiczeń – indywidualnie lub w grupach, w wodzie albo przy zastosowaniu odpowiednich przyrządów.

Podkreślono znaczenie regularnego wykonywania ćwiczeń u chorych ze zmianami zwyrodnieniowymi w stawach biodrowych i/lub stawach kolanowych.

Aktualne doniesienia świadczące o znaczeniu ćwiczeń fizycznych w ChZS dowodzą, że jest to metoda szczególnie przydatna w obecnej sytuacji. Możliwości leczenia farmakologicznego zmian zwyrodnieniowych są bowiem bardzo ograniczone. Leki stosowane w celu opanowania dolegliwości często wchodzą w interakcję z innymi lekami, przyjmowanymi w związku z chorobami współistniejącymi. Lekarze zajmujący się chorymi na ChZS powinni więc znać zasady kinezyterapii i ułatwiać im dostęp do ośrodków fizjoterapii.

Ćwiczenia kinezyterapeutyczne zalecane w przypadku ChZS kończyn dolnych to:
   1) ćwiczenia wzmacniające (czynne w odciążeniu z oporem)
   2) ćwiczenia rozciągające
   3) ćwiczenia aerobowe (tlenowe).

Ćwiczenia wzmacniające (czynne w odciążeniu z oporem) mięśni zespołów dynamicznych kończyn dolnych stosuje się w celu zwiększenia zakresu ruchu, zwiększenia siły mięśniowej, wytrzymałości oraz poprawy koordynacji nerwowo-mięśniowej, a tym samym w celu zwolnienia procesu zwyrodnieniowego. W ćwiczeniach w odciążeniu z oporem stosuje się odciążenia i opory w różnej postaci. Odciążenie i opór mogą stanowić ręce terapeuty, urządzenia do ćwiczeń w podwieszeniu i z oporem (np. Uniwersalny Gabinet Usprawniania Leczniczego – UGUL), ruch po śliskiej powierzchni z oporem (ciężarki, taśma Thera-band):
   1) ćwiczenia wzmacniające mięśnie prostowniki stawu biodrowego oraz kolanowego (w płaszczyźnie strzałkowej), w podwieszeniu osiowym z dawkowanym oporem (UGUL)
   2) ćwiczenia wzmacniające mięśnie odwodziciele stawu biodrowego (w płaszczyźnie czołowej), w podwieszeniu osiowym z dawkowanym oporem (UGUL)
   3) ćwiczenia wzmacniające mięśnie rotatory wewnętrzne stawu biodrowego, w podwieszeniu osiowym z dawkowanym oporem (UGUL)
   4) ćwiczenia w wodzie w odciążeniu i z oporem
     – wzmacniające mięśnie prostowniki stawu kolanowego oraz prostowniki, odwodziciele i rotatory wewnętrzne stawu biodrowego.
Wyżej wymienione ćwiczenia rozciągają przykurczone mięśnie zginające staw kolanowy, oraz zginające i rotujące na zewnątrz staw biodrowy.
Uwaga: liczba powtórzeń ruchu w jednej płaszczyźnie powinna być mierzona czasem i wynosić 2–5 minut.
   5) jazda na rowerze stacjonarnym.

Ćwiczenia rozciągające stosuje się w celu zwiększenia zakresów ruchu w stawach:
   1) ćwiczenia relaksacji poizometrycznej wykonuje fizjoterapeuta, ruch prowadzony jest w 3 fazach. Pacjent napina izometrycznie mięśnie (5–7 s), które fizjoterapeuta w trakcie rozluźnienia będzie rozciągał do granicy bólu, następnie około 10 sekund trwa przytrzymanie uzyskanego zakresu ruchu. Liczba powtórzeń 6–8 razy. Zmniejszenie dolegliwości bólowych oraz rozluźnienie napiętych mięśni uzyskuje się, poprzedzając ćwiczenia relaksacji poizometrycznej zabiegami fizykalnymi (ciepłolecznictwem, hydroterapią lub krioterapią).6
   2) ćwiczenia stretchingu pacjent może wykonywać samodzielnie. Powinna je poprzedzać rozgrzewka (5–10 min), po niej następuje napięcie izometryczne ćwiczonego mięśnia (10–30 s), rozluźnienie mięśnia (2–3 s), i powolne rozciągnięcie mięśnia z zatrzymaniem przez 10–30 sekund.

Ćwiczenia aerobowe (tlenowe) zmuszają układ krążeniowo-oddechowy do większej aktywności i wytrzymałości na wysiłek fizyczny. Wszechstronnie oddziaływają na wszystkie układy ustroju, poprawiają ukrwienie narządu ruchu, koordynację nerwowo-mięśniową, kształtują prawidłową postawę. Ćwiczenia aerobowe mogą być wykonywane w formie ćwiczeń indywidualnych, zespołowych i pływania.7 Ćwiczenia aerobowe w wodzie zaleca się wykonywać w równym tempie przez około 50 minut, a wysiłek podczas wykonywania ćwiczeń powinien wynosić 65–75% możliwości pacjenta (60% tętna maksymalnego). Program leczenia usprawniającego powinien obejmować ćwiczenia kinezyterapeutyczne indywidualne i zespołowe.

Piśmiennictwo:

1. Bijlsma J.W., Berenbaum F., Lafeber F.P.: Osteoarthritis: an update with relevance for clinical practice. Lancet, 2011; 377: 2115–2126
2. Pereira D., Peleteiro B., Araujo J. i wsp.: The effect of osteoarthritis definition on prevalence and incidence estimates: a systematic review. Osteoarthritis Cartilage, 2011; 19: 1270–1285
3. Hochberg M.C., Altman R.D., April K.T. i wsp.: American College of Rheumatology 2012 recommendations for the use of nonpharmacologic and pharmacologic therapies in osteoarthritis of the hand, hip and knee. Arthritis Care Res., 2012; 64: 455–474
4. Fernandes L., Hagen K.B., Bijlsma J.W.J. i wsp.: EULAR recommendations for the non-pharmacological core management of hip and knee osteoarthritis. Ann. Rheum. Dis., 2013; 72: 1125–1135
5. Bennell K.L., Hinman R.S.: A review of the clinical evidence for exercise in osteoarthritis of the hip and knee. J. Sci. Med. Sport, 2011; 14: 4–9
6. Kiwerski J.: Rehabilitacja medyczna. Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2005
7. Zembaty A.: Kinezyterapia. T. 2. Kraków, Wydawnictwo Kasper, 2003

19.12.2013
Zobacz także
  • Aktywność fizyczna u osób w podeszłym wieku
  • Choroba zwyrodnieniowa stawów (artroza)
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta