×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Jak leczyć fibromialgię?

lek. Zofia Guła / Karolina Krawczyk

Kto powinien leczyć fibromialgię? Które leki są skuteczne? Jakie postępowanie niefarmakologiczne warto wdrożyć? - na pytania odpowiada dr hab. med. Marcin Siwek, specjalista psychiatra, kierownik Zakładu Zaburzeń Afektywnych Katedry Psychiatrii UJ CM.


Fot. iStock.com

Karolina Krawczyk: Kto według Pana powinien być lekarzem prowadzącym pacjenta z fibromialgią, zwłaszcza w zakresie farmakoterapii?

Dr hab. med. Marcin Siwek: Trzeba mieć świadomość, że fibromialgia jest chorobą na pograniczu różnych specjalności, m.in. psychiatrii, reumatologii i neurologii. To sprawia, że pacjenci często są leczeni przez kilku specjalistów.

Osobiście uważam, że diagnozowaniem i leczeniem fibromialgii może się zajmować każdy lekarz (niezależnie od specjalności), który posiada odpowiednią wiedzę na temat obrazu klinicznego i zasad postępowania w tej chorobie. Ważne jest, aby lekarz podejmujący się leczenia fibromialgii był otwarty i gotowy na współpracę z innymi specjalistami, ponieważ pacjent z tą chorobą to często pacjent „wielospecjalistyczny”. Wymaga on konsultacji po pierwsze - na etapie diagnostyki różnicowej, po drugie - w zakresie leczenia często chorób współwystępujących z fibromialgią. U pacjentów z diagnozą fibromialgii często (częściej niż w populacji ogólnej) stwierdza się m.in.: inne nakładające się zespoły bólowe (np. napięciowe, czy migrenowe bóle głowy; ból w miednicy mniejszej, chroniczny ból pleców etc.), zespół jelita drażliwego, chorobę refluksową, otyłość, zespół niespokojnych nóg, nadreaktywność pęcherza moczowego, zespół Raynauda, choroby zapalne i wiele innych. Bardzo ważnym aspektem leczenia fibromialgii może się okazać konsultacja psychiatryczna oraz psychologiczna – ze względu na wiodącą rolę leków psychotropowych oraz znaczący udział oddziaływań psychologicznych w leczeniu tej choroby, a także olbrzymi wskaźnik współchorobowości fibromialgii z depresją, spektrum zaburzeń dwubiegunowych oraz zespołami lękowymi.

Jak powinno wyglądać podejście terapeutyczne do pacjenta z fibromialgią? Które techniki niefarmakologiczne są najbardziej skuteczne?

Pierwszym bardzo ważnym krokiem w ramach oddziaływań niefarmakologicznych jest edukacja pacjenta na temat natury fibromialgii, dostępnych metod leczenia, udzielenie pacjentowi wsparcia emocjonalnego oraz stworzenie atmosfery pozwalającej na zawarcie aliansu terapeutycznego, w ramach którego pacjent będzie się czuł zachęcony i zmotywowany do wspólnej walki z chorobą. Należy przy tym pamiętać o empatii i cierpliwości. Pacjenci z fibromialgią często bywają napięci, sfrustrowani, zrezygnowani, rozdrażnieni, czy pozbawieni wiary w możliwość uzyskania pomocy – i to nie tylko ze względu na cierpienie wynikające z uciążliwych objawów, ale również dlatego, że zwykle mają za sobą historię „wędrowania” od specjalisty do specjalisty z ciągle nowymi diagnozami i nowymi, nieskutecznymi (wynikającymi z mylnych diagnoz) pomysłami terapeutycznymi.

Kolejnym elementem oddziaływań niefarmakologicznych może być zachęta do regularnej aktywności fizycznej, najlepiej w postaci ćwiczeń aerobowych lub oporowych o małej lub umiarkowanej intensywności (np. 30-60 minut, 3 razy w tygodniu). Poza tym należy pacjenta motywować i przekonywać do korzystania z różnych form oddziaływań psychoterapeutycznych, których zastosowanie może zmniejszyć nasilenie objawów fibromialgii i współwystępujących zaburzeń psychicznych oraz pozwolić na poprawę zdolności do radzenia sobie z ich negatywnymi konsekwencjami. Przykładem wartych do włączenia w plan terapeutycznych technik mogą być: edukacja na temat higieny snu, terapia poznawczo-behawioralna bezsenności, program terapii poznawczo-behawioralnej dla pacjentów z chronicznym bólem, trening relaksacji i radzenia sobie ze stresem.

Istnieją również dane naukowe (są one jednak nieliczne i wymagają replikacji) sugerujące możliwość włączenia w plan terapeutyczny innych technik – np. medytacji, terapii opartej na uważności, jogi etc. Należy pamiętać, że wszystkie ww. oddziaływania mogą stanowić istotne uzupełnienie oraz formę próby potencjalizacji leczenia farmakologicznego, które w większości przypadków fibromialgii wydają się podstawowym i niezbędnym elementem planu terapeutycznego.

Które leki mają udowodnioną skuteczność w leczeniu fibromialgii?

Na początek warto podkreślić, że w fibromialgii nie sprawdzają się najczęściej niesteroidowe leki przeciwzapalne. Mogą one czasem przynosić pewien efekt terapeutyczny u pacjentów, u których na ból wynikający z fibromialgii nakładają się dolegliwości bólowe wynikające ze współwystępującej choroby np. o charakterze zapalnym/reumatoidalnym. Małą skuteczność wykazują również opioidy, których zastosowanie w fibromialgii może się wiązać z ryzykiem uzależnienia oraz wzrostu wrażliwości na ból.

Jak wynika z danych EBM (Evidence Based Medicine), najlepiej udokumentowaną skutecznością w leczeniu fibromialgii odznaczają się niektóre leki przeciwdepresyjne, co wydaje się zrozumiałe, biorąc pod uwagę ich wpływ na neurotransmisję serotoninergiczną i noradrenergiczną w układach antynocyceptywnych (a więc ośrodkowe „działanie przeciwbólowe”) oraz powiązania patofizjologiczne fibromialgii i depresji.

W pierwszej kolejności – jako leki najlepiej pod tym względem przebadane - należy wymienić tutaj duloksetynę, amitryptylinę i niedostępny w Polsce milnacipran. Istnieją również zachęcające i obiecujące doniesienia (wymagające jednak replikacji lub obserwacji klinicznych na większych grupach pacjentów lub z zastosowaniem lepszej metodologii) wskazujące na pozytywne działanie wenlafaksyny, trazodonu i agomelatyny. Co ciekawe, skuteczne leki przeciwdepresyjne działają w fibromialgii kompleksowo. Poza redukcją bólu (która w tym wypadku jest niezależna od obecności depresji lub jej nasilenia) i działaniem przeciwdepresyjnym czy przeciwlękowym, ich zastosowanie wiąże się z: redukcją męczliwości i porannej sztywności, zmniejszeniem nasilenia zaburzeń funkcji poznawczych, poprawą jakości snu, a także ogólną poprawą funkcjonowania i jakości życia.

Podobną do duloksetyny czy milnacipranu skutecznością i profilem działania klinicznego w fibromialgii odznacza się pregabalina – lek przeciwpadaczkowy o właściwościach przeciwbólowych wykorzystywanych w leczeniu neuropatii oraz właściwościach przeciwlękowych, znajdujących zastosowanie w farmakoterapii zespołu lęku uogólnionego i innych zaburzeń lękowych. Natomiast, jak wynika z najnowszych metaanaliz badań typu RCT (Randomized Controlled Trial), wbrew wcześniejszym pojedynczym doniesieniom, nieskuteczne w leczeniu objawów bólowych fibromialgii okazują się leki przeciwdepresyjne z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny. Mogą one natomiast redukować nasilenie współwystępujących objawów depresyjnych.

dr hab. med. Marcin Siwek jest kierownikiem Zakładu Zaburzeń Afektywnych Katedry Psychiatrii UJ CM. W Krakowskim Szpitalu Uniwersyteckim pełni funkcję Zastępcy Kierownika Oddziału Klinicznego Psychiatrii Dorosłych, Dzieci i Młodzieży oraz jest członkiem Komitetu Terapeutycznego Szpitala.
Zastępca Redaktora Naczelnego czasopisma „Medycyna Praktyczna – Psychiatria”. Autor i współautor wielu książek m.in.: „Dekalog leczenia depresji”; „Choroba Afektywna Dwubiegunowa – wyzwania terapeutyczne”; „Choroba Afektywna Dwubiegunowa – wyzwania diagnostyczne”; „Zaburzenia psychiczne w neurologii”; „Lęk w zaburzeniach psychicznych”; „Depresja – wiedzieć aby pomóc”; „Ból i depresja”.

Rozmawiała Karolina Krawczyk

05.06.2018
Zobacz także
  • Co to jest fibromialgia, jak często występuje i u kogo najczęściej jest rozpoznawana?
  • Fibromialgia - dlaczego tak trudno ją zdiagnozować?
  • Leczenie fibromialgii
  • Fibromialgia
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta