Co to są zapalenia stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit i jakie są ich przyczyny?
Zapalenia stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit występują u chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub chorobę Leśniowskiego i Crohna.
Dokładna przyczyna występowania zapaleń stawów związanych z nieswoistymi zapaleniami jelit nie jest znana. Przypuszcza się, że zapalenia stawów są powiązane z nieprawidłowościami dotyczącymi funkcjonowania układu odpornościowego, które występują przy nieswoistych zapaleniach jelit. Czasem objawy zapalenia stawów pojawiają się przed zdiagnozowaniem wrzodziejącego zapalenia jelit lub choroby Leśniowskiego i Crohna.
W postaci zapalenia stawów, w której dochodzi do zajęcia procesem chorobowym kręgosłupa, istnieje związek z obecnością tzw. antygenu HLA-B27.
Jak często występuje zapalenie stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit?
Dane statystyczne są niedokładne. Szacuje się, że zapalenie stawów występuje u 2-20% osób chorujących na wrzodziejące zapalenie jelit lub chorobę Leśniowskiego i Crohna. Najwięcej zachorowań pojawia się między 25. a 44. rokiem życia.
U mężczyzn częściej niż u kobiet dochodzi do zapalenia stawów krzyżowo-biodrowych. Natomiast zapalenie stawów kończyn dolnych i górnych występuje z taką samą częstością u obu płci.
Jak objawia się zapalenie stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit?
Wyróżnia się dwie postaci zapalenia stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit.
Pierwsza to tzw. postać obwodowa. W tym typie choroby objawy zapalenia stawu, czyli ból, obrzęk, ocieplenie skóry w okolicy stawu i ograniczenie ruchomości, dotyczą stawów kończyn dolnych, np. stawu kolanowego lub skokowego, oraz kończyn górnych.
Jeżeli choroba dotyczy pięciu lub mniejszej liczby stawów, zazwyczaj pojawia się nagle, z nasilonymi objawami i mija przed upływem 10 tygodni. Zapaleniu stawów towarzyszy wówczas zaostrzenie zmian w przewodzie pokarmowym oraz inne objawy pozastawowe, np. rumień guzowaty, czyli mnogie czerwone guzki w skórze. Czasami zapalenie stawów występuje przed pojawieniem się zmian w przewodzie pokarmowym.
Przy zapaleniu więcej niż pięciu stawów objawy zapalenia pojawiają się niezależnie od zaostrzenia choroby jelit i trwają dłużej, zazwyczaj wiele miesięcy, a nawet lat. Czasem towarzyszy im zapalenie błony naczyniowej oka, które objawia się bólem oka, zaczerwieniem, światłowstrętem, a nawet zaburzeniami widzenia.
Druga postać to tzw. postać osiowa, w której dochodzi do zapalenia stawów krzyżowo-biodrowych oraz stawów kręgosłupa. Objawia się to głównie bólem krzyża. Ból pojawia się często w nocy, zmniejsza się po rozruszaniu, a odpoczynek go nasila. Może promieniować do pachwin, pośladków i kolan.
U niektórych pacjentów występuje zarówno zapalenie stawów kończyn, jak i kręgosłupa.
Co robić w przypadku wystąpienia objawów zapalenia stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit?
Pacjenci chorujący na wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub chorobę Leśniowskiego i Crohna powinni mieć świadomość możliwości wystąpienia u nich zapalenia stawów. Przy pojawieniu się objawów należy niezwłocznie udać się do lekarza prowadzącego leczenie zapalenia jelit, ponieważ u części pacjentów istnieje silny związek czasowy między zapaleniem stawów i jego nasileniem a zmianami zapalnymi w przewodzie pokarmowym. Dotyczy to zwłaszcza pacjentów chorujących na wrzodziejące zapalenie jelita grubego.
W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie zapalenia stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit?
Zapalenie stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit występuje u pacjentów z rozpoznanym wrzodziejącym zapaleniem jelit lub chorobą Leśniowskiego i Crohna. Lekarz ocenia objawy zapalenia stawów, czyli ból, obrzęk, ograniczenie ruchomości, ocieplenie stawu, a także ich związek z nasileniem objawów ze strony przewodu pokarmowego. Pyta także o cechy bólu, np. czy ból krzyża nasila się w nocy i ustępuje po ćwiczeniach fizycznych, czy pacjent gorzej się czuje po odpoczynku.
Ponadto zleca zdjęcia rentgenowskie, głównie kręgosłupa i stawów krzyżowo-biodrowych, a także wykonanie badań laboratoryjnych krwi, w których na ogół stwierdza się zwiększenie tzw. markerów zapalnych, czyli stężenia CRP i OB, które świadczą o obecności w organizmie stanu zapalnego. Ponadto występuje zwiększona liczba płytek krwi oraz cechy niedokrwistości (zmniejszone stężenie hemoglobiny).
Czasem pobiera się do badania płyn ze zmienionego zapalnie stawu.
Jakie są metody leczenia zapalenia stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit?
W postaci obwodowej ważne jest leczenie choroby zapalnej jelit, czyli wrzodziejącego zapalenia jelit lub choroby Leśniowskiego i Crohna, ponieważ zapalenie stawów jest skorelowane z nasileniem zmian zapalnych w przewodzie pokarmowym.
Bardzo ważna jest fizjoterapia, która ma podstawowe znaczenie w utrzymaniu sprawności ruchowej pacjenta.
Ponadto stosuje się leki przeciwbólowe (głównie paracetamol i tramadol; niesteroidowe leki przeciwzapalne są przeciwwskazane), sulfasalazynę, steroidy oraz tzw. leki anty-TNF. Glikokortykosteroidy stosuje się zarówno ogólnie, jak i we wstrzyknięciach dostawowych.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie zapalenia stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit?
Zapalenie stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit związane jest z aktywnością wrzodziejącego zapalenia jelit lub choroby Leśniowskiego i Crohna. Jego przebieg jest różny u każdego pacjenta. U części chorych udaje się doprowadzić do cofnięcia się zmian zapalnych stawów, a u niektórych choroba postępuje i może prowadzić do niepełnosprawności (dotyczy to zwłaszcza postaci osiowej).
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia zapaleń stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit?
Nieswoiste zapalenia jelit są chorobami przewlekłymi, których pełne wyleczenie nie jest możliwe. Zależnie od odpowiedzi na stosowaną terapię u chorych mogą występować okresy złagodzenia objawów choroby (remisji) i zaostrzeń. Zapalenie stawów w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit jest związane z aktywnością choroby podstawowej. Niezależnie od typu zapalenia stawów i choroby podstawowej pacjent powinien pozostawać pod stałą opieką lekarską i zgłaszać się na zaplanowane przez lekarza prowadzącego wizyty kontrolne.
