Co to są zmiany w układzie ruchu w przebiegu niedoczynności tarczycy i jakie są ich przyczyny?
Niedoczynność tarczycy to stan niedoboru hormonów tarczycy spowodowany zmniejszeniem ich wydzielania przez gruczoł tarczowy. Niedobór hormonów tarczycy wpływa na funkcjonowanie całego organizmu i pociąga za sobą wiele różnych zmian także w układzie ruchu.
Jak często występuje niedoczynność tarczycy oraz zmiany w układzie ruchu w jej przebiegu?
U większości chorych na niedoczynność tarczycy występują dolegliwości ze strony układu mięśniowo-szkieletowego. Mogą one ponadto wyprzedzać pojawienie się innych, bardziej charakterystycznych dla tej choroby objawów. Szacuje się, że dotyczą nawet do 80% chorych na niedoczynność tarczycy.
Jakie objawy ze strony układu ruchu daje niedoczynność tarczycy?
Hormony tarczycy wpływają w istotny sposób na metabolizm kości, a także kolagenu, stanowiącego główne białko tkanki łącznej. W związku z tym wszystkie struktury układu mięśniowo-szkieletowego, łącznie z kośćmi, chrząstkami, ścięgnami, mięśniami, mogą być zajęte przez proces chorobowy wywołany chorobami gruczołu tarczowego.
Główne objawy ze strony układu ruchu sugerujące niedoczynność tarczycy to:
- Uczucie zmęczenia
- Osłabienie, sztywność i bóle mięśni, głównie tzw. proksymalnych (obręczy barkowej i biodrowej). Powoduje to problemy z chodzeniem po schodach, wstawaniem z pozycji siedzącej, wykonywaniem czynności higienicznych, takich jak golenie się, czesanie włosów.
- Bolesne skurcze mięśni, które narastają po wysiłku fizycznym i narażeniu na niskie temperatury.
- Ból, tkliwość, ograniczenie ruchomości oraz obrzęk w okolicy nadgarstka związany z zapaleniem pochewek ścięgien mięśni zginaczy palców.
- Sztywność, ból, obrzęki stawów i tkanek okołostawowych. Najczęściej zajęte są stawy kolanowe, skokowe i nadgarstkowe, rzadziej małe stawy stóp i rąk. Zdarza się, że dolegliwości dotyczą wielu stawów jednocześnie.
Poza wymienionymi wyżej dolegliwościami, niedoczynność tarczycy zwiększa również ryzyko wystąpienia innych zaburzeń dotyczących układu mięśniowo-szkieletowego, takich jak:
- Dna moczanowa oraz chondrokalcynoza (pseudodna) wywołana gromadzeniem się w chrząstkach i płynie stawowym kryształów pirofosforanu wapnia. Charakteryzują się one łagodnym przebiegiem i zazwyczaj nie objawiają się ostrym atakiem choroby i występowaniem silnych bólów stawowych.
- Pogorszenie jakości struktury kości - niedobór hormonów tarczycy powoduje zmniejszenie aktywności zarówno komórek budujących, jak i niszczących kość, co prowadzi do zwolnienia jej przebudowy. Zjawisko to może prowadzić do powstawania skrzywień kręgosłupa i do rozwoju garbu.
- Jałowa niedokrwienna martwica głowy kości udowej - związana jest prawdopodobnie z obserwowanym w przebiegu niedoczynności tarczycy zwiększeniem stężenia cholesterolu w surowicy oraz zmianami miażdżycowymi w naczyniach odżywiających kości. Powoduje ból zlokalizowany w pachwinie i pośladku, promieniujący do uda, nasilający się przy chodzeniu, a w zaawansowanym stadium choroby skrócenie kończyny i utykanie.
- Zespół cieśni nadgarstka - występuje nawet u 80% pacjentów z niedoczynnością tarczycy. Objawia się mrowieniem, drętwieniem oraz bólem palców rąk, zaburzeniami czucia w tej okolicy oraz zanikiem mięśni kłębu kciuka.
- Artropatia neurogenna - jest wynikiem ucisku i uszkodzenia nerwów obwodowych na skutek obrzęku otaczających tkanek, przebiega z uczuciem drętwienia i zaburzeniami czucia w kończynach. Wtórnie może prowadzić do zmian tzw. typu stawu Charcota z niestabilnością i zniekształceniem stawu oraz bólem o różnym stopniu nasilenia.
Co robić w razie wystąpienia objawów?
Wystąpienie wyżej wymienionych objawów wymaga zawsze zgłoszenia się do lekarza. Na ogół niezbędna jest konsultacja specjalistyczna, zatem lekarz rodzinny zwykle kieruje pacjenta do poradni reumatologicznej albo na oddział szpitalny o takim profilu.
W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie?
Lekarz zbiera dokładny wywiad przebiegu dolegliwości, a następnie bada pacjenta. W celu potwierdzenia niedoczynności tarczycy konieczne jest wykonanie badań hormonalnych. Do ustalenia prawidłowego rozpoznania wystarcza stwierdzenie dużego stężenia TSH w surowicy, któremu towarzyszy zmniejszenie aktywności tyroksyny (fT4). Natomiast w celu ustalenia podłoża niedoczynności tarczycy pomocne jest przeprowadzenie badania USG tarczycy oraz oznaczenie stężeń przeciwciał przeciwtarczycowych w surowicy.
W diagnostyce wyżej wymienionych objawów dotyczących narządu ruchu przydatne są również inne badania dodatkowe. Są to m.in. badania laboratoryjne (oznaczenie m.in. parametrów stanu zapalnego - OB i CRP, stężenia enzymów mięśniowych oraz przeciwciał charakterystycznych dla chorób reumatycznych), badania obrazowe stawów (USG, RTG), badanie elektromiograficzne (EMG), i ocena płynu stawowego.
Jakie są sposoby leczenia?
Zmiany w układzie ruchu są powikłaniem niedoczynności tarczycy, stąd ich leczenie opiera się głównie na leczeniu niedoczynności tarczycy. Prawidłowe leczenie niedoczynności tarczycy prowadzi do zmniejszenia dolegliwości ze strony układu ruchu, poprawy ogólnego samopoczucia, zwiększenia siły mięśniowej, ustąpienia bólu i obrzęku stawów. U części chorych pomimo uzupełnienia hormonów tarczycy objawy nie ustępują i wówczas konieczne jest dodatkowe zastosowanie innych metod, np. operacyjnej lub steroidoterapii.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?
Większość pacjentów z niedoczynnością tarczycy wymaga leczenia przez całe życie.
Co robić, aby uniknąć zachorowania?
Zmiany w układzie ruchu są konsekwencją nieleczonej lub nieprawidłowo leczonej niedoczynności tarczycy. Kluczową rolę w profilaktyce odgrywa przestrzeganie zaleceń lekarskich dotyczących leczenia niedoczynności tarczycy.
