×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Zapalenie pochewek ścięgnistych


Oddział Ortopedyczno-Urazowy
Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie

Pochewka ścięgna należy do narządów pomocniczych mięśni - otacza ścięgno, ułatwiając jego przemieszczanie się. Ścięgno znajdujące się wewnątrz pochewki przesuwa się i ślizga unikając tarcia o przylegające powierzchnie kości czy też sąsiednie ścięgna. Ponadto pochewka przytrzymuje ścięgno we właściwym położeniu w stosunku do kości.

Pochewka ścięgnista złożona jest z dwóch warstw: zewnętrznej warstwy włóknistej i wewnętrznej warstwy maziowej.

W sytuacjach, kiedy dochodzi do przeciążenia aparatu ścięgnistego, rozwija się jałowy stan zapalny, zwykle dotyczący warstwy wewnętrznej pochewki, a rzadziej samego ścięgna. W tej sytuacji wąska przestrzeń między ścięgnem a pochewką jeszcze bardziej się zwęża i oba elementy - ścięgno i warstwa maziowa pochewki - zaczynają o siebie trzeć. Tarcie między ścięgnem a jego pochewką jest bezpośrednią przyczyną bólu odczuwanego przez pacjenta w stawie w czasie ruchu. Do przeciążenia dochodzi nie tylko przy ciężkich wysiłkach fizycznych, treningach sportowych, ale także przy prostych lecz powtarzających się ruchach zginania i prostowania. Przykładem może być praca przy komputerze (np. wielogodzinne ruchy palców czy nadgarstka).

Choroba de Quervaina

Przykładem zapalenia pochewek ścięgnistych (tendovaginitis) jest choroba de Quervaina. Zapalenie obejmuje pochewki ścięgna prostownika krótkiego kciuka oraz odwodziciela długiego kciuka. Ból powstaje przy prostowaniu i odwodzeniu kciuka. Charakterystycznym objawem choroby jest objaw Finkelsteina. Jego badanie wykonujemy w następujący sposób: zginamy kciuk, a następnie palce (kciuk jest przykryty palcami) (fot. 1.) i wykonujemy odchylenie na stronę łokciową (fot. 2.). Występuje wtedy nasilony ból w okolicy promieniowej nadgarstka, co jest charakterystyczne właśnie dla choroby de Quervaina. Ponadto może występować niewielki obrzęk skóry nad ścięgnami prostownika krótkiego i odwodziciela kciuka. Niekiedy, przy bardziej nasilonych zmianach, wyczuwalne i/lub słyszalne jest tarcie w postaci skrzypienia, opisywane jako odgłos „chodzenia po śniegu”.

choroba de Quervaina
Fot. 1. Zgięty kciuk, a następnie palce (kciuk jest przykryty palcami)

choroba de Quervaina
Fot. 2. Odchylenie na stronę łokciową

Podobne objawy, odpowiadające stanowi zapalnemu pochewki ścięgna, mogą obejmować także inne okolice. Dotyczy to częściej na przykład ścięgien mięśni strzałkowych w okolicy kostki bocznej, ścięgna Achillesa, ścięgien palców rąk, czy też mięśni kulszowo-goleniowych w dalszym odcinku, w okolicy kolana.

Leczenie zapalenia pochewek ścięgien

Leczenie zapalenia pochewek ścięgien lekarz zaczyna od wytłumaczenia istoty choroby pacjentowi, zaleceniu ograniczenia aktywności fizycznej (lub pracy). Może też zastosować niesteroidowe leki przeciwzapalne podawane doustnie oraz zalecić miejscową fizykoterapię (np. jontoforeza lub laser). Przy długo trwających dolegliwościach i braku poprawy po leczeniu zachowawczym stosuje się niekiedy leczenie operacyjne, polegające na podłużnym nacięciu otaczającej ścięgno pochewki, co powoduje jej rozluźnienie i zmniejsza tarcie ścięgna.

Proces zapalny pochewki ścięgna zginacza kciuka

Omawiając problem zapaleń pochewek ścięgien należy wspomnieć o pewnej szczególnej odmianie zapalenia pochewki ścięgna. Dotyczy on najczęściej kciuka, rzadziej innych palców ręki. Klinicznie objawia się początkowo wyczuwalnym, a nawet zauważalnym, „przeskakiwaniem” przy zginaniu i prostowaniu kciuka. Początkowo jest to niebolesne. Sprawia tylko niewielki kłopot. Ale jeśli proces się nasila, to próba wyprostowania kciuka, z towarzyszącym „przeskoczeniem”, staje się bolesna. Przy jeszcze większym zaawansowaniu procesu chorobowego dochodzi do powstania utrwalonego przykurczu palca. Podczas badania pacjenta wyczuwalny jest guzek u podstawy kciuka (palca) po stronie dłoniowej.

Przyczyną tego stanu jest postępujący łagodny, jałowy proces zapalny rozwijający się lokalnie, na ograniczonej do małego odcinka pochewki ścięgna zginacza kciuka (palca). Ten stan zapalny powoduje takie zwężenie pochewki ścięgna, że w pewnym momencie zaciska ono ścięgno, blokując jego ślizganie się. Stąd nazwa oddająca przyczynę powstania przykurczu: zwężające zapalenie pochewki ścięgna lub zaciskające zapalenie pochewki ścięgna. Inne nazwy dotyczące zasadniczo okresu przed powstaniem utrwalonego przykurczu to: kciuk przeskakujący albo kciuk trzaskający. Ta odmiana zapalenia pochewki ścięgna najczęściej występuje u dzieci, chociaż może się też zdarzać u dorosłych. Występuje nawet przed pierwszym rokiem życia i uznaje się je wtedy za wadę wrodzoną. Częściej pojawia się u dzieci między 1. a 3. rokiem życia. U około 20% zdarza się obustronnie.

Jeśli występuje jeszcze przeskakiwanie kciuka, lekarz zaleca rodzicom ćwiczenia palca polegające na jego prostowaniu i zginaniu oraz delikatnym masowaniu okolicy zgrubienia. U części dzieci proces zatrzyma się lub nawet cofnie, ale u większości narasta. Jeśli tak się zdarzy, czyli powstanie utrwalony przykurcz kciuka (fot. 3.), to wskazane jest operacyjne leczenie polegające na podłużnym nacięciu pochewki ścięgna i tym samym jego uwolnieniu, co spowoduje wyprostowanie się kciuka oraz uzyskanie pełnego ruchu. Rzadko mogą się zdarzyć nawroty choroby po leczeniu operacyjnym. Wymagają one ponownej operacji.

przykurcz kciuka
Fot. 3. Utrwalony przykurcz kciuka

Omówione stany zapalne ścięgien, zwykle powstające na tle przeciążeń spowodowanych sumującymi się mikrouszkodzeniami, mikrourazami, występują u ludzi poza tym zdrowych.

Należy też zwrócić uwagę, że zapalenie pochewek ścięgien może występować także w przebiegu pewnych chorób, z których najczęstszą jest reumatoidalne zapalenie stawów. Niekiedy nawet początkiem młodzieńczego, idiopatycznego zapalenia stawów może być właśnie przewlekły stan zapalny pochewek ścięgien.

20.03.2017
Zobacz także
  • Czy chorobę de Quervaina leczy się tylko poprzez wykonanie zabiegu?
  • Metody leczenia choroby de Quervaina
  • Postępowanie przy chorobie de Quervaina
  • Ból ręki oraz ból nadgarstka
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta