×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Toczeń polekowy

lek. med. Paulina Brożek

Co to jest toczeń polekowy i jakie są jego przyczyny?

Toczeń polekowy jest chorobą wywołaną przez niektóre stosowane przez pacjenta leki. Objawy tocznia polekowego przypominają objawy tocznia rumieniowatego układowego i pojawiają się po kilku tygodniach stosowania leku (od 3 tyg. nawet do 2 lat), natomiast szybko znikają po jego odstawieniu. Charakterystyczne dla tocznia polekowego jest pojawienie się objawów po ponownym przyjmowaniu leku, który uprzednio wywołał objawy choroby. Choroba ma charakter autoimmunologiczny, co oznacza, że układ odpornościowy atakuje własne komórki i tkanki organizmu.

Niektóre leki mogą wywoływać tocznia polekowego, ale należy pamiętać, że choroba ta występuje rzadko, więc tylko niewielki odsetek pacjentów przyjmujących dany lek zachoruje na toczeń. Lekiem, który najczęściej wywołuje objawy tocznia polekowego jest lek przeciwarytmiczny prokainamid. Lek ten nie jest obecnie zarejestrowany i jest niedostępny w Polsce.

Do innych leków najczęściej wywołujących toczeń polekowy należą: hydralazyna (niedostępna w Polsce), dihydralazyna (niedostępna w Polsce), penicylamina, izoniazyd, metylodopa, minocyklina (niedostępna w Polsce), diltiazem, infliksymab, etarcept, chlorpromazyna, interferon alfa.

Jak często występuje toczeń polekowy?

Toczeń polekowy występuje rzadko i zazwyczaj rozwija się po 50. roku życia., tak samo często u kobiet jak u mężczyzn.

Jak się objawia toczeń polekowy?

Objawy tocznia polekowego zazwyczaj pojawiają się nagle, a w przebiegu choroby może wystąpić gorączka, osłabienie, ból stawów i mięśni, zapalenie stawów i błon śluzowych (zaczerwienione zmiany na policzkach, języku lub podniebieniu). Mogą występować również owrzodzenia jamy ustnej.

Dodatkowo pojawiają się zmiany skórne, w postaci wysypek plamistych, rumieniowatych lub grudkowych. Klasyczny rumień na twarzy w postaci motyla, który obserwuje się u pacjentów z toczniem rumieniowatym układowym bardzo rzadko występuje u pacjentów z toczniem polekowym.

Zmiany zapalne mogą dotyczyć również błon wyścielających jamy ciała, które otaczają serce lub płuca (zapalenie opłucnej lub osierdzia). Mogą powodować ból w klatce piersiowej, nasilający się w pozycji leżącej, a zmniejszający się po wstaniu. Bólowi mogą towarzyszyć suchy kaszelduszność.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów tocznia polekowego?

Pacjent, który zauważy nagle występujące objawy tocznia polekowego, przede wszystkim zmiany skórne i zapalenie błon śluzowych, ból mięśni i stawów oraz gorączkę z osłabieniem, powinien jak najszybciej udać się do lekarza w celu ustalenia przyczyny objawów. Należy poinformować lekarza o wszystkich lekach przyjmowanych obecnie lub w niedalekiej przeszłości.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie tocznia polekowego?

Po pojawieniu się objawów tocznia polekowego lekarz zbierze szczegółowy wywiad, podczas którego zapyta o początek pojawienia się objawów oraz towarzyszące inne choroby, z powodu których pacjent przyjmuje leki. Na wizytę należy zabrać ze sobą wszystkie aktualnie przyjmowane leki, nawet zakupione bez recepty. Należy także poinformować lekarza o przyjmowanych niedawno lekach, nawet jeśli zostały już odstawione. Ważne będą również informacje na temat występowania w rodzinie pacjenta podobnych objawów po przyjęciu leków, jak również informacje na temat występowania chorób autoimmunologicznych.

Następnie lekarz zbada pacjenta. W dalszej kolejności lekarz może zlecić badania dodatkowe. Najczęściej wykonuje się badania laboratoryjne krwi, podobne jak przy podejrzeniu tocznia rumieniowatego układowego, ponieważ toczeń polekowy daje bardzo podobne objawy.

Jakie są metody leczenia tocznia polekowego?

Po pojawieniu się objawów tocznia polekowego leczenie polega na odstawieniu leku, który wywołuje objawy. Objawy ustępują zazwyczaj w ciągu od kilku do kilkunastu dni. Przed odstawieniem leku należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym, który zdecyduje o dalszym postępowaniu.

Jeśli odstawienie leku wywołującego objawy nie powoduje poprawy, lekarz zastosuje takie leczenie jak w przypadku pacjentów chorujących na toczeń rumieniowaty układowy. Zazwyczaj na początku stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne lub glikokortykosteroidy.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie tocznia polekowego?

Toczeń polekowy jest chorobą, którą u większości pacjentów można całkowicie wyleczyć poprzez odstawienie leku, który wywoływał objawy choroby. W przypadku ponownego przyjęcia przez pacjenta leku, który wywołał w przeszłości toczeń polekowy, dojdzie do nawrotu objawów. U nielicznej grupy pacjentów mimo odstawienia leków objawy choroby nie ustępują i wtedy lekarz wdroży leczenie typowe dla tocznia rumieniowatego układowego.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia tocznia polekowego?

Należy unikać przyjmowania leków, które wywołały objawy tocznia polekowego. Jeśli ze względu na inne choroby występujące u pacjenta nie można odstawić leku, należy poinformować lekarza prowadzącego o wystąpieniu objawów tocznia polekowego. Lekarz będzie starał się wprowadzić inny lek, który nie będzie wywoływał objawów choroby.

Co robić, aby uniknąć zachorowania na toczeń polekowy?

Toczeń polekowy jest wywoływany przez leki, dlatego w celu uniknięcia rozwoju choroby – o ile jest to możliwe – należy unikać leków mogących wywoływać toczeń polekowy. Niestety leki mogące wywołać toczeń polekowy są zwykle stosowane w terapii ciężkich chorób i niekiedy nie ma możliwości ich zastąpienia innymi lekami. Jeśli w rodzinie pacjenta wystąpiły objawy tocznia polekowego, należy poinformować o tym lekarza prowadzącego.

23.03.2017
Zobacz także
  • Toczeń rumieniowaty układowy
  • Alergia na leki
  • Polekowe uszkodzenia wątroby
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta